Böbrekler
Böbrekler fasulye şeklinde iki organdır. Sırtın ortasında göğüs kafesinin hemen altında bulunur. Böbrekte yaklaşık bir milyon nefron adı verilen işlevsel birim bulunur. Nefronlar kanı süzerek ve maddeleri geri emerek ve salgılayarak idrar üretir.
Böbreklerin yaşamsal görevi, vücuttaki kanı süzerek vücudun sıvı dengesini ve kimyasal ortamını korumaktır. Buna ek olarak, çeşitli hormonlar da üretirler.
Böbreklerin rolü
Böbreklerin temel görevleri aşağıdaki beş dayanaktan yola çıkarak tanımlanabilir:1
---------------------------------
Kaynaklar
1 https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/kidneys-how-they-work
(Erişim Tarihi: 23.06.2022)
Nasıl çalışır?
Böbrek görevlerinden biri kanda biriken atıkların vücuttan uzaklaştırılması olduğundan böbreklerden çok büyük miktarda kan geçer.
Rakamlarla somutlaştırmak gerekirse, böbreklerden dakikada 1,2 litre kan geçer, bu da böbreklerde bir günde işlenen toplam kan miktarının yaklaşık 1700 litre olduğu anlamına gelir.1
Kan böbreğe, böbrek atardamarları yoluyla ulaşır. Bu atardamarlar da daha küçük kan damarlarına ayrılır. Son olarak, kan glomerüler kılcal damarlardan geçer.
Filtre görevi gören glomerüler kılcal damarlar, böbreksel süzme sisteminin önemli bir parçasıdır. Kanın kılcal damarlardan geçerken uyguladığı basınç sayesinde, su, tuzlar, şeker ve atıklar gibi bileşenler kan damarlarından Bowman kapsülü boşluğuna atılır. Bu karışım birincil idrar olarak adlandırılır. Birincil idrar tübülden geçer, tübül bir kan damarı ağıyla sarılıdır. Tübülden geçtikçe, vücudun ihtiyacına bağlı olarak idrarın çoğu bileşeni geri emilir. Bir gün içinde glomerüler kılcal damarlardan süzülen yaklaşık 170 litre birincil idrarın, yalnızca 1,7 litre kadarı fiilen vücuttan atılır.1
Tübülde kalan idrar, toplayıcı tübülde toplanır ve böbrek kalikslerine aktarılır. Buradan, idrar böbrek pelvisine ulaşır ve üreter yoluyla saklandığı yer olan mesaneye gelir. Üretra, idrarı vücuttan dışarı atar.1
---------------------------
Kaynaklar
1 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279384/
(Erişim Tarihi: 20.01.2021)
2 National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. National Institutes of Health
https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/kidneys-how-they-work
(Erişim Tarihi: 24.02.21)
Bir nefronun şematik gösterimi2
Bowman's capsule - Bowman kapsülü Glomerulus - Glomerül
Collecting tubule - Toplayıcı tübül Tubule - Tübül
Böbrek işlevi nedir?
Sağlık çalışanları böbreklerin çalışma düzeyini “böbrek işlevi” olarak adlandırabilir. Eğer iki sağlıklı böbreğiniz varsa böbrek işleviniz %100 demektir. Bu ihtiyacınızdan da fazlasıdır. Bazı insanlar tek bir böbrekle doğar ve yine de normal ve sağlıklı bir hayat sürdürebilir. Pek çok insan aile üyesi veya arkadaşına nakil için böbrek bağışlayabilir ve görece normal bir böbrek işleviyle hayatına devam edebilir. Semptomlar genellikle sadece böbrek işlevi önemli ölçüde azaldığında ortaya çıkar. Böbrek işlevinde küçük azalmalar herhangi bir soruna yol açmayabilir.
GFR ne anlama gelir?
Böbrek işlevinin ölçümü için yaygın olarak glomerüler filtrasyon hızı (GFR) kullanılır. GFR bir dakika içinde böbreklerin kaç mililitre kan süzebileceğini ifade eder. Normal değer 90 ml/dak veya üzeridir.
GFR değerlerini "ml/dak/1,73 m2" birimi cinsinden görmeniz olasıdır. Bunun nedeni GFR'nin teknik olarak vücut yüzey alanı ile ilişkili olarak ifade edilmesi ve ortalama vücut yüzey alanının da 1,73 m2 olmasıdır.
GFR düzeyiniz çok düşükse böbrekler yeteri kadar atığı ve fazla suyu kanınızdan atamıyor olabilir. GFR düzeyiniz kanınızdaki kreatininin rutin olarak ölçülmesiyle hesaplanabilir. Kreatinin, kas hücrelerinin normal yıkımı sonucu oluşan bir atık üründür; Böbrek işlevi azaldıkça kandaki kreatinin düzeyi artar.1
-----------------------------
Kaynaklar
1. https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/kidneys-how-they-work (Erişim Tarihi: 23.06.2022)
Normal GFR değeri 90 ml/dak veya üzeridir.